The Digital Manipulus/Scotichronicon Project

Simili modo cum quidam clericus maxime literature agonizans in morte pro me mandasset et consilium quereret quasi in proximo migratus reduxi ei in memoriam disputacionem illam solmnem et determinacionem de pluraliate beneficiorm Parisius , cui ille interfuerat doctor magnus eximiique consilii cum magna instancia lacrimarum ut unam prebendarum dimitteret qui duas contra animam suam tenuerat, quarum una ad omnem vite copiam clerici sufficere potuisset. Tunc ille facie conversa dissimulans, hoc tantum respondit: 'Orate Dominum ut inspiret.' Nec diu postea cum recessissem et tenuissimo spiritu vix hereente, hoc idem quod consuleram ei quidam consobrinus suus, qui consilio meo super hoc sibi intererat et eum multum dilexerat, cum maximis lacrimis inclamaret; cum voce non posset, manu innuens ne hoc suggereret, expiravit. Post cuius obitum, cum quidam clericus nimium stupefactus cogitaret cur tantus clericus, si mortale peccatum esset plura beneficia retinere, in tali statu mortuus exitisset, mox quasi sibi invigilanti defucntus apparens dixit: 'Hec sola prebendarum causa est pro qua infelix ego eternaliter sum dampnatus.'

Super hac eadem question, cum beate Jacobus de Vitriaco, quondam Achonensis episcopus, postea vero Romane curie cardinalis, magistrum theologie quondam probatissimum Robertum de Corthon', Romani apicis cardinalem, morientem ante primam Damiate obsidionem interrogaret, respondit: 'Dico iam migraturus a vita quod mortale et dampnabile est, dummodo unum competens sit, plura beneficia retinere.'

Hoc idem magister Petrus sancte memorie cantor Parisiensis dixit et scripsit. Hoc idem magister Guiardus Cameracensis episcopus verbo huiusmodi confirmavit: 'Nollem', inquit, 'pro toto auro Arabie una nocte duo beneficia retinere, et certus tamen essem quod de mane unum illorum homini idoneo conefferetur. Et hoc propter incerte vite discrimen.' Super hoc narrante fratre Bernardo, quondam domini papae penitenciario, cum beatissime memorie papa nonus Gregorius interrogaretur si posset de plenitudine potestatis cum plurium beneficiorum detentoribus dispensare respondit: 'Non possum', inquit, 'ubi unum est sufficiens hebenti, nisi super vexacione tantum detinencium, dispensare.' Quis ergo sapiens qui fallet se et sibi dispensacione aliqua blandiatur? Esto quod multi magistri dicant hoc, et multi aliqui opinentur contrarium; hoc solum mortali [sic] ab Augustino doctore omnium maximo judicatur, quod quis incertitudinis periculo, et mortalis peccati discrimini se numquam committat.

Ego in quadam civiate episcopali annis undecim adolevi, ubi sexaginta duo canonici sub prebendis pinguissimis ducentarum fere librarum Parisiensium in matrici ecclesia serviebant. Quorum plures erant benficiorum pinguium detentores. Michi testis et judex sit Sancta Trinitas unus Deus quod paucos eorum vidi communi morte defungi, sed subito omnes et reprobe mori, ita quod quidam eorum audito quod unus sociorum in nocte sanus, mane mortuss inventus esset, complosis manibus dixit: 'Et quid vultis? Secundum usum et consuetudinem ecclesie mortuus est, ut videtis.' Vidi ego ipse in eadem ecclesia infra paucos annos iiii archdiaconos sic defungi. Unde, lector, mirare miraculum! Primus eorum de equo phalerato cecidit et fractis cervicibus expiravit. Secundus mane in cathedra sedens mortuus subito est repertus. Tercius in choro stans cum ad missam elevacio corporis Christi fieret, cecidit resupinas, et subtracta loquela cum sensu, quasi brutum animal die tercia sine sacramentis ecclesiasticis est defunctus. Quartus confessionem peccatorum et sacramenta recusans mortuus est, et extra cimiterium in sterquilinio sepultus.

‘Clericus qui de bonis suis sustentari potest, si ulterius accipit quod pauperum est, sacrilegium profecto committit, atque per abusionem talium judicium sibi manducat et bibit. Si accipis et eges, das pocius quam accipis. Si autem non eges et accipis, rapis, quia distribuenda indigentibus usurpas.'